Ομιλία Καθηγήτριας Άρτεμις Σπύρου, Michigan State University, στην τελετή αποφοίτησης της Σχολής Επιστημών Αγωγής 2023

Έντιμη κυρία υπουργέ,

Εκλεκτοί Προσκεκλημένοι,

Υπερήφανοι γονείς, Συγγενείς, Φίλες και Φίλοι των Αποφοίτων

Και, πάνω απ’ όλα, απόφοιτες και απόφοιτοι του Πανεπιστημίου Λευκωσίας,

Βρίσκομαι σήμερα εδώ με μεγάλη χαρά και τιμή, εκπροσωπώντας την ακαδημαϊκή κοινότητα σε αυτή την πολύ σημαντική τελετή. Καθότι η σημερινή ημέρα είναι αφιερωμένη στις απόφοιτες και τους αποφοίτους, επιτρέψτε μου να απευθύνω την ομιλία μου σε αυτές και αυτούς.

Αγαπητές απόφοιτες, αγαπητοί απόφοιτοι,

Ως καθηγήτρια φυσικής στο Michigan State University, αισθάνομαι μια ιδιαίτερη σύνδεση με την εκδήλωση αυτή, που γιορτάζει τις επιτυχίες σας και τις απέραντες δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά σας.

Καταρχάς, ας αναγνωρίσουμε το απροσδόκητο και περίπλοκο ταξίδι που έχουμε όλοι περάσει τα τελευταία χρόνια. Οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που προέκυψαν από την παγκόσμια πανδημία του κορωνοϊού δοκίμασαν την αντοχή, τη δημιουργικότητα και τη δύναμή μας, τόσο ως άτομα όσο και ως κοινωνία συνολικά. Ο αντίκτυπος ήταν ευρύς, αγγίζοντας κάθε πτυχή της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένης και της εκπαίδευσης. Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, βρίσκεστε εδώ, εξοπλισμένοι με γνώσεις, ανθεκτικότητα και με ακλόνητο πνεύμα, έτοιμοι να υποδεχτείτε το μέλλον. Συγχαρητήρια!

Πριν προχωρήσω, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μία προσωπική εμπειρία. Όταν ήμουν στο σχολείο, ήθελα κι εγώ να γίνω δασκάλα στο δημοτικό ή καθηγήτρια φυσικής στο λύκειο. Θαύμαζα τους δασκάλους και τους καθηγητές μου και αυτό ήταν το μόνο πράγμα που μπορούσα να φανταστώ να κάνω. Ο δικός μου ο δρόμος όμως με έβγαλε κάπου που σαν μαθήτρια δεν θα μπορούσα να φανταστώ. Τότε δεν ήξερα τι είναι ένας ερευνητής ή με τι ασχολείται ένας καθηγητής πανεπιστημίου, οπότε πώς θα μπορούσα ποτέ να ονειρευτώ να γίνω κάτι τέτοιο; Το λέω αυτό για να δείξω πως πολλές φορές τα όνειρα μας περιορίζονται από τα όρια του δικού μας ατομικού ορίζοντα.

Στο πανεπιστήμιο, τα δύο πρώτα έτη στο Φυσικό Θεσσαλονίκης προχωρούσα χωρίς ιδιαίτερο πάθος, περνούσα τα μαθήματά μου και απλά περίμενα να τελειώσω, να επιστρέψω επιτέλους στην Κύπρο και να ξεκινήσω επιτέλους τη ζωή μου ως καθηγήτρια στο λύκειο. Όλα όμως άλλαξαν για μένα στο τρίτο έτος, όταν πήρα το μάθημα «μοντέρνα φυσική». Μέσα από αυτό το μάθημα έμαθα για πρώτη φορά για εκπληκτικά φαινόμενα που σχετίζονται με τα άτομα και τους πυρήνες. Μέσα από τα βιβλία μου γνώρισα τους επιστήμονες που έκαναν αυτές τις ανακαλύψεις, όπως η Marie Curie, ο Ernest Rutherford και ο Henri Becquerel. Έμαθα πως με τα πειράματά τους οι επιστήμονες ανακάλυπταν συνεχώς νέα πράγματα για τον κόσμο που ζούμε και για το ίδιο το σύμπαν. Εκεί κατάλαβα πόσο αλληλένδετα είναι όλα στο σύμπαν… Ο μικρόκοσμος των ατόμων τροφοδοτεί τον μακρόκοσμο των αστέρων. Και πριν τελειώσει το εξάμηνο, το είχα ερωτευτεί αυτό το πεδίο της πυρηνικής αστροφυσικής, και 22 χρόνια αργότερα, είμαι ακόμα ερωτευμένη. Η καθημερινή μου δουλειά είναι στο εργαστήριο, σχεδιάζοντας και πραγματοποιώντας πειράματα ή αναλύοντας τα δεδομένα στον υπολογιστή μου. Αλλά το κίνητρο της εργασίας έρχεται πάντα από τα αστέρια.

Πώς γεννιέται ένα αστέρι;

Γιατί λάμπει για τόσο πολύ καιρό;

Πώς τελειώνει τη ζωή του;

Πώς δημιουργεί όλα τα χημικά στοιχεία που βλέπουμε γύρω μας;

Αυτά είναι ερωτήματα που με γοητεύουν και θεωρώ ότι είμαι εξαιρετικά τυχερή που μπορώ να αφιερώσω την καριέρα μου στο να τα απαντήσω.

Κατανοώ ότι δεν μπορούμε όλοι να έχουμε το ίδιο πάθος για το συγκεκριμένο πεδίο. Δεν είμαι εδώ για να σας πείσω να γίνετε και εσείς πυρηνικοί αστροφυσικοί. Αλλά είμαι εδώ για να σας πω ότι μπορείτε κι εσείς να βρείτε το δικό σας πάθος και να το ακολουθήσετε. Όπως και η αγάπη ανάμεσα σε δυο ανθρώπους είναι πολλές φορές απρόβλεπτη, έτσι είναι και η αγάπη για αυτό που κάνουμε. Κάποιες και κάποιοι από εσάς μπορεί να την έχετε ήδη βρει και να προχωράτε μπροστά με σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Συγχαρητήρια! Συνεχίστε έτσι.

Αλλά πολλοί από σας ενδέχεται να αναζητείτε ακόμα τον δρόμο σας… Μην τα παρατήσετε και μην σκεφτείτε ποτέ ότι είναι πολύ αργά για να κάνετε μία νέα επιλογή… Η ζωή είναι πολύ σύντομη για να ξοδεύετε την κάθε σας μέρα σε κάτι που δεν σας ικανοποιεί πραγματικά.

Ζω σε μια πολύ μικρή πόλη που ονομάζεται East Lansing. Είναι μια πανεπιστημιούπολη χτισμένη γύρω από το Michigan State University. Είναι πολύ διαφορετική από την Κύπρο, όπου μεγάλωσα. Στην Κύπρο έχουμε 360 ηλιόλουστες ημέρες τον χρόνο, ενώ στο East Lansing έχουμε λιγότερες από 100. Η Κύπρος είναι ζεστή, ενώ στο East Lansing μπορεί να φτάσει έως και -20 βαθμούς Κελσίου τον χειμώνα. Στην Κύπρο η άνοιξη αρχίζει τον Φεβρουάριο, ενώ στο East Lansing μπορεί να έχει χιόνι μέχρι και τον Μάιο. Στην Κύπρο έχουμε βουνά και παραλίες, καταπληκτική θέα, και πεντανόστιμο φαγητό… Τίποτα από αυτά δεν τα θα βρείτε στο East Lansing. Και πάνω από όλα, η οικογένειά μου και οι αγαπημένοι μου άνθρωποι ζουν στην Κύπρο…

Οπότε πολλοί με ρωτάνε: Γιατί έφυγα; Και γιατί από όλα τα μέρη στον κόσμο διάλεξα το East Lansing; Η απάντηση είναι απλή: για την έρευνά μου, για την πυρηνική αστροφυσική. Εργάζομαι σε ένα από τα κορυφαία εργαστήρια στον κόσμο, σε ένα περιβάλλον που επιτρέπει στους επιστήμονες να μελετήσουν πυρήνες που δεν έχουν μελετηθεί ποτέ πριν και να κάνουν νέες ανακαλύψεις. Επιστήμονες από όλο τον κόσμο έρχονται εκεί για τα πειράματά τους.

Αν έπρεπε όμως να το ορίσω πιο στενά, υπάρχουν δύο πτυχές που για μένα είναι ακαταμάχητες. Η πρώτη είναι η στιγμή εκείνη που –αφού έχεις περάσει εβδομάδες να προετοιμάζεις το πείραμά σου,  με νύχτες γεμάτες αγωνία και μέρες σκληρής δουλειάς– το εργαστήριο στέλνει επιτέλους τη δέσμη ισοτόπων που περίμενες, και έρχονται τα πρώτα δεδομένα. Και τα βλέπεις για πρώτη φορά στον υπολογιστή σου, και ξέρεις ότι είσαι ο πρώτος άνθρωπος σε όλο τον κόσμο, σε όλη την ιστορία του κόσμου, που το έχει δει αυτό. Αυτό το συναίσθημα της ανακάλυψης είναι ανεκτίμητο.

Η δεύτερη πτυχή είναι οι φοιτητές μου και το να τους βλέπω να εξελίσσονται. Κι εδώ μπορώ να μιλήσω για μία στιγμή, συνήθως όταν παρουσιάζουν την πρώτη τους ομιλία σε ένα μεγάλο συνέδριο, ή όταν υπερασπίζονται τη διδακτορική τους διατριβή. Τότε το στήθος μου φουσκώνει από περηφάνια και τα μάτια μου γεμίζουν δάκρυα, και επιτρέπω στον εαυτό μου μια στιγμή ανασκόπησης, να θυμηθώ όταν αυτός ο άνθρωπος ξεκίνησε να εργάζεται μαζί μου και δεν γνώριζε τίποτα για αυτό το πεδίο, ενώ πλέον είναι ειδικός και έτοιμος να ανοίξει τα φτερά του και να γίνει ανεξάρτητος ερευνητής ή ερευνήτρια. Αυτή είναι η δεύτερη ανεκτίμητη πτυχή για μένα.

Αυτές οι στιγμές, αλλά και όλα τα ενδιάμεσα βήματα που οδηγούν σε αυτές –η κάθε μέρα, με τις απογοητεύσεις και τις δυσκολίες, και τις μικρές της επιτυχίες– όλα έχουν σημασία και όλα πρέπει να αναγνωρίζονται. Και για μένα, αυτοί είναι οι λόγοι που οδήγησαν στην επιλογή του να περάσω τη ζωή μου στο East Lansing. Και έχτισα εκεί μια νέα ζωή, μέσα και έξω από το εργαστήριο. Και μπορώ πάντα να πετάγομαι για μια επίσκεψη στην Κύπρο όταν θέλω να ξεφύγω από τα χιόνια και τα κρύα.

Αγαπητές απόφοιτες, αγαπητοί απόφοιτοι,

Με αυτά τα λόγια θα ήθελα να σας παρακινήσω να αναζητήσετε το δικό σας πάθος, το δικό σας ενδιαφέρον και να το ακολουθήσετε. Εισέρχεστε σε έναν κόσμο με απεριόριστες δυνατότητες. Επιτρέψτε στον εαυτό σας, από όλες τις άπειρες επιλογές που έχετε αυτή τη στιγμή, να εξερευνήσετε τις δικές σας επιθυμίες, να ανακαλύψετε τον δικό σας δρόμο και να πραγματοποιήσετε τα δικά σας όνειρα.

Η αστροφυσική, η μελέτη του σύμπαντος και των μυστηρίων του, παρέχει μια μοναδική οπτική γωνία για τη ζωή. Μας υπενθυμίζει ότι μέσα στο απέραντο μέγεθος του διαστήματος, είμαστε όλοι αλληλένδετοι, δεμένοι από τους ίδιους κοσμικούς νόμους. Όπως το σύμπαν διαστέλλεται και εξελίσσεται, έτσι και εμείς ως άτομα, συνεχώς αναπτυσσόμαστε, μαθαίνουμε και προσαρμοζόμαστε σε νέες προκλήσεις. Ανεξάρτητα από το πού θα επιλέξετε να πάτε ή ποια μονοπάτια θα αποφασίσετε να ακολουθήσετε, θυμηθείτε ότι δεν είστε μόνοι ή μόνες. Είστε κομμάτι μιας κοινωνίας, ενός πλανήτη, ενός γαλαξία. Είστε κομμάτι του ιδίου του σύμπαντος. Ο κόσμος χρειάζεται το πάθος σας, την ευφυΐα σας και τη δημιουργικότητά σας. Χρειάζεται τις φωνές και τις ιδέες σας για να φέρουν αλλαγές και να συμβάλουν στη συλλογική πρόοδο της ανθρωπότητας.

Στη διάρκεια της ιστορίας, μεγάλα μυαλά έχουν επεκτείνει τα όρια της κατανόησής μας, έχοντας αντισταθεί στους περιορισμούς που τους επιβάλλονταν. Έχουν κοιτάξει προς τον νυχτερινό ουρανό, σκεπτόμενοι την απέραντη μεγαλοπρέπεια και τα μυστήρια του σύμπαντος, και τόλμησαν να ονειρευτούν πέρα από αυτά που κάποτε θεωρούνταν δυνατά. Όπως είπε ο αστροφυσικός Carl Sagan, «Κάπου, κάτι απίστευτο περιμένει να γίνει γνωστό». Αυτά τα λόγια μάς υπενθυμίζουν ότι υπάρχει ένα απύθμενο πηγάδι γνώσης και ανακάλυψης που μας περιμένει, αρκεί να έχουμε το θάρρος να το εξερευνήσουμε.

Με εφόδια τα μαθήματα που μάθατε κατά τη διάρκεια αυτών των απαιτητικών χρόνων, προχωρήστε μπροστά. Δείξτε ανθεκτικότητα στις δυσκολίες και δημιουργικότητα στην εύρεση λύσεων. Χρησιμοποιήστε τις γνώσεις και τις δεξιότητές σας όχι μόνο για προσωπικό όφελος, αλλά και για να υψώσετε τους γύρω σας και να έχετε έναν διαρκή αντίκτυπο στον κόσμο.

Αγαπητοί απόφοιτοι, αγαπητές απόφοιτες,

Αυτή εδώ είναι μια από εκείνες τις σημαντικές στιγμές που ανέφερα πριν, που θα θυμάστε για πάντα. Είναι το κατώφλι που οδηγεί στην υπόλοιπη ζωή σας. Καθώς προχωράτε μπροστά, να θυμάστε ότι οι δεξιότητες και η εκπαίδευση που αποκτήσατε εδώ στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας σας έχουν εφοδιάσει με τα θεμέλια για να πετύχετε τα όνειρά σας.

Συγχαρητήρια, απόφοιτοι! Τα καταφέρατε! Η ολοκλήρωση αυτή των σπουδών σας είναι απόδειξη ότι έχετε τη δύναμη να επιτύχετε σε οτιδήποτε επιλέξετε, σε όποιο πεδίο και όποιο μέρος του κόσμου σας βγάλει ο δρόμος σας. Εύχομαι η περιπλάνησή σας μέσα στην απρόβλεπτη αυτή ζωή να είναι γεμάτη ανακαλύψεις, προσωπική ευημερία και πράγματα που σας γεμίζουν χαρά.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε και συγχαρητήρια και πάλι!