13/3/16

Η ανατομία της κρίσης και του Μνημονίου

Τρία χρόνια μετά τις εγκληματικές αποφάσεις του Eurogroup εξακολουθεί να απουσιάζει ο ουσιαστικός δημόσιος διάλογος για την επαρκή κατανόηση του τι έλαβε χώρα και πώς θα γυρίσουμε σελίδα προς θετικές εξελίξεις.  Δεν έχουν επίσης επέλθει οι απαραίτητες αλλαγές ενώ ταυτόχρονα διαιωνίζεται η μετριότητα και η ανεπάρκεια.  Επιπρόσθετα, εξακολουθεί να υφίσταται μια ατμόσφαιρα όπου η προτεραιότητα είναι ο επικοινωνιακός εντυπωσιασμός ενώ η προβολή και η συζήτηση θέσεων και ιδεών που δεν συμβαδίζουν με τις επίσημες συμβατικές θέσεις αποθαρρύνεται.

Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι η κρίση είχε και ενδογενή αλλά και εξωγενή αίτια.  Το ευρύτερο πολιτικοοικονομικοκοινωνικό σύστημα υποτίμησε τους κινδύνους ενώ, ταυτόχρονα, δεν κατανόησε τη στρεβλή αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης.  Πέραν τούτου, κράτος και κοινωνία συστηματικά ξόδευαν πέραν των δυνατοτήτων τους.  Έτσι με το τέλος του 2012 το δημόσιο χρέος είχε ανέλθει στο 85,8% του ΑΕΠ από το 48,9% που ήταν το 2008 και το ιδιωτικό χρέος στο 331,5% (του ΑΕΠ) από το 283,2% το 2008. Το 2013 το δημόσιο χρέος εκτινάχθηκε στο 109,1% του ΑΕΠ και το ιδιωτικό στο 344,8%. Προφανώς οι εποπτικές αρχές δεν άσκησαν τους επιβαλλόμενους ελέγχους ενώ η κυβέρνηση δεν τόλμησε να εφαρμόσει μια αυστηρή δημοσιονομική πολιτική.

Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα χαρακτηριζόταν από αλαζονεία, απληστία, ανεπάρκεια, διαπλοκή, επιδίωξη ιδιοτελών και στενών κομματικών συμφερόντων.  Και τούτο παρά το γεγονός ότι η Κύπρος βάδιζε προς την καταστροφή.

Το αφήγημα της υφιστάμενης κυβέρνησης είναι ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης παρέλαβε καμένη γη και εκ των πραγμάτων δεν υπήρχαν δυνατότητες αντίδρασης.  Το ίδιο αφήγημα υποστηρίζει ότι η σταθεροποίηση που έχει επιτευχθεί αποτελεί μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης. Θεωρεί επίσης ως μονόδρομο την πολιτική φιλοσοφία της Τρόικα την οποία θα έπρεπε να υιοθετήσει ούτως ή άλλως ως μανιφέστο η κυβέρνηση, όπως δήλωνε κατ’ επανάληψιν ο Υπουργός Οικονομικών κ. Χάρης Γεωργιάδης.

Η πραγματικότητα όμως είναι σύνθετη, πολύπλοκη και εμπεριέχει αρνητικές προεκτάσεις.  Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης παρέλαβε καμένη γη, όμως η διαχείριση της κατάστασης εμβάθυνε την κρίση.  Το γεγονός ότι τελικά η Κύπρος δεν εισέπραξε το ποσό των €2,8 δισεκατομμυρίων από τα €10, ανεξάρτητα από τους λόγους που δεν έγινε αυτό, επιβεβαιώνει τη θέση για υπερβολική, αχρείαστη και τιμωρητική στάση της Τρόικα. Οι επιλογές που έγιναν έδωσαν τη χαριστική βολή στον τραπεζικό τομέα ενώ ταυτόχρονα υπήρξε τεράστια απώλεια πλούτου.  Η σταθεροποίηση έχει γίνει σε χαμηλά επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας, η ανεργία και η υποαπασχόληση είναι σε ψηλά επίπεδα ενώ εξακολουθεί να υφίσταται δημογραφική αιμορραγία.

Δυστυχώς δεν υπήρξε η απαιτούμενη προετοιμασία και η ετοιμασία εναλλακτικών σεναρίων.  Ακόμα και την ώρα που η Τρόικα συνέτριβε την Κύπρο χρησιμοποιώντας την ως πειραματόζωο η κυβέρνηση εξέφραζε τις ευχαριστίες της στους εταίρους υπογραμμίζοντας ότι δεν υπάρχει PLAN B.  Στη θεωρία της διεθνούς πολιτικής καθώς και των παιγνίων η μη ύπαρξη PLAN B, πέραν του ότι παραπέμπει σε σοβαρές συστημικές ελλείψεις, δεν διατυμπανίζεται. Όταν ένα κράτος (ή ακόμα και ένα άτομο στις διαπροσωπικές του σχέσεις) θεωρείται δεδομένο, το πιθανότερο είναι ότι θα υποστεί κόστος.  Στη συγκεκριμένη περίπτωση η συγκροτημένη προσωρινή έξοδος από την Ευρωζώνη και η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος θα είχε λιγότερο κόστος και θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις εξόδου από την κρίση.  Εάν οι εταίροι ήταν πεπεισμένοι ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είχε PLAN B, με τη στήριξη διαφόρων χωρών περιλαμβανομένης και της Βρετανίας, θα έκαναν δεύτερες σκέψεις και θα έδιναν στην Κύπρο ένα βιώσιμο Μνημόνιο. Και τούτο επειδή η υλοποίηση του PLAN B από την Κυπριακή Δημοκρατία όχι μόνο θα βοηθούσε τη χώρα μας αλλά θα είχε και κόστος για τους αρχιτέκτονες της Τροϊκανής φιλοσοφίας.

Είναι επίσης σημαντικό να κατανοηθεί ότι το Μνημόνιο δεν οδήγησε στην εξυγίανση αλλά στη φτωχοποίηση, τη διάλυση και παράλληλα την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων.  Τρία χρόνια μετά τις εγκληματικές αποφάσεις του Eurogroup και την καταστροφή του τραπεζικού τομέα, η Κύπρος δεν έχει ακόμα ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα.  Στη σημερινή συγκυρία δεν προκρίνεται το εθνικό νόμισμα καθώς, μεταξύ άλλων, η απώλεια πλούτου και η αύξηση του χρέους είναι εν πολλοίς μη αναστρέψιμα δεδομένα.

Σημειώνεται επίσης ότι όσο πιο ανταγωνιστικό είναι το ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον τόσο μεγαλύτερο είναι το κόστος της ανεπάρκειας.  Υπάρχουν όμως τα εργαλεία πολιτικής τα οποία είναι δυνατό να συμβάλουν σε μια ανορθωτική πορεία. Μια τέτοια διαχείριση θα πρέπει να γίνει από ένα σύστημα το οποίο επιστρατεύει την επιστημονική γνώση, προωθεί ευρύτερες συναινέσεις και διαθέτει συναισθηματική νοημοσύνη καθώς και ψυχικό σθένος. Δυστυχώς, όμως, τρία χρόνια μετά τον Μάρτιο του 2013 το πολιτικό σύστημα εξακολουθεί να παραμένει επικίνδυνα ανεπαρκές και οι εξαγγελίες για την προώθηση των «άριστων των αρίστων» όνειρο απατηλό.