14/1/16
Δύσκολο και το 2016
Αναμφίβολα το 2016 θα είναι μια δύσκολη χρονιά γεμάτη προκλήσεις. Η κυβέρνηση καλλιεργεί ένα σχετικά αισιόδοξο κλίμα: ότι στο θέμα της οικονομίας θα υπάρξει επιτέλους ομαλότητα, καλυτέρευση των δεδομένων καθώς και η πολυπόθητη επανεκκίνηση. Παράλληλα, καλλιεργείται ένα κλίμα ευφορίας σε σχέση με επικείμενη λύση του Κυπριακού που θα αποτελέσει, σύμφωνα με την κυβέρνηση, το αναγκαίο θετικό shock για την έξοδο της χώρας από τη μεγάλη οικονομική κρίση των τελευταίων ετών. Και τούτο παρά το γεγονός ότι τα οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά και δημογραφικά δεδομένα είναι πολύ πιο δύσκολα και περίπλοκα. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τη διεθνή κινητικότητα ελπίζω να μην βρεθεί η κυβέρνηση ενώπιον εξελίξεων που και η ίδια να θεωρεί ανεπιθύμητες.
Πέραν του Κυπριακού οι πραγματικότητες και στα άλλα πεδία είναι δυστυχώς σκληρές. Η οικονομική πολιτική που υπαγορεύεται από την ΕΕ και που με ζήλο ακολουθεί η κυβέρνηση, σε συνδυασμό με την υφιστάμενη αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης, τείνει να διευρύνει την ανισότητα σε εθνικό επίπεδο και να διαιωνίζει τη στασιμότητα και την ανεργία. Ταυτόχρονα διευρύνεται το χάσμα μεταξύ του ευρωπαϊκού βορρά και νότου.
Ενώ διατυμπανίζεται ότι η Κύπρος κατ’ ουσίαν είναι ένα success story, η υλοποίηση των αποφάσεων του Eurogroup και του Μνημονίου έχει οδηγήσει σε οδυνηρά αποτελέσματα: ψηλή ανεργία, μετανάστευση, κλείσιμο μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οικονομική συρρίκνωση και πρωτοφανή, για τα δεδομένα της Κύπρου, επίπεδα φτώχειας. Επίσης τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εξακολουθούν να αποτελούν πηγή μεγάλων κινδύνων αποσταθεροποίησης όχι μόνο του νομισματοπιστωτικού συστήματος αλλά και της κυπριακής οικονομίας στο σύνολό της. Η μη επίλυση του ζητήματος αυτού μπορεί να έχει στην πορεία του χρόνου επιπρόσθετες δυσάρεστες κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις. Δεν νοείται αποπληρωμή του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους σε κατάσταση ύφεσης ή ακόμα και αναιμικής οικονομικής μεγέθυνσης. Επισημαίνεται παράλληλα ότι στο θέμα των δανείων από τον Μάρτιο του 2013 και μετά περάσαμε από μια κατάσταση ασυδοσίας σε μια κατάσταση ασφυξίας. Η κατάσταση αυτή θα πρέπει να διαφοροποιηθεί καθώς δημιουργούνται επιπρόσθετες αρνητικές κοινωνικοοικονομικές καταστάσεις. Η αναζήτηση του μέτρου και της λογικής επείγει.
Ανησυχητικό είναι επίσης το γεγονός ότι με πρόφαση τις υποδείξεις της Τρόικα η κυβέρνηση προσπαθεί να προωθήσει μια πολιτική αποξένωσης του δημόσιου πλούτου. Αναμφίβολα στη δημόσια διοίκηση και στους ημικρατικούς οργανισμούς εξακολουθεί να υπάρχει λίπος και κακοδιαχείριση. Όμως αυτά δεν αποτελούν λόγους για τη διάλυση της δημόσιας διοίκησης και της ιδιωτικοποίησης των ημικρατικών οργανισμών. Οι αποφάσεις της κυβέρνησης για το μέλλον της ΑΗΚ ήταν βεβιασμένες και δημιουργούν έντονο προβληματισμό. Αν τελικά γίνει ο διαχωρισμός παύει να υφίσταται η ΑΗΚ. Ως εκ τούτου η απόσυρση του διατάγματος για αποκρατικοποίηση της ΑΗΚ είναι άνευ αντικειμένου, καθώς θα παραμένει ανοικτό το θέμα της ιδιωτικοποίησης των δύο οργανισμών που θα δημιουργηθούν.
Η διεθνής εμπειρία είναι ότι οι ιδιωτικοποιήσεις στα θέματα ηλεκτρικής ενέργειας (αλλά και άλλων τομέων) δεν οδήγησαν στα επιθυμητά αποτελέσματα. Δεν υπάρχει όφελος από τον νομικό και ιδιοκτησιακό διαχωρισμό της ΑΗΚ. Γι’ αυτό και η ΕΕ είχε δώσει εξαίρεση στην Κύπρο. Με την υλοποίηση της κυβερνητικής απόφασης για νομικό και ιδιοκτησιακό διαχωρισμό η εξαίρεση αυτή χάνεται. Εάν οι κερδοφόροι ημικρατικοί οργανισμοί είναι στα χέρια του κράτους η εκάστοτε κυβέρνηση μπορεί να έχει διάφορες επιλογές. Στην αντίθετη περίπτωση, όπου ιδιωτικοποιούνται κερδοφόροι οργανισμοί, τα οφέλη συσσωρεύονται στους ολίγους αντί στους πολλούς.
Ακόμα δεν μάθαμε από τα παθήματα του παρελθόντος. Και παραγνωρίζονται αξίες όπως η συναίνεση και η αξιοκρατία. Η αξιοκρατία απαιτείται όχι μόνο για σκοπούς κοινωνικής δικαιοσύνης και συνοχής αλλά πάνω απ’ όλα για σκοπούς προώθησης των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων. Παρά τις προεδρικές εξαγγελίες για την επιλογή των «άριστων των αρίστων» εξακολουθεί ακόμα να συντηρείται ο πολικαντισμός και οι πελατειακές σχέσεις.
Σήμερα υφίσταται ένα πολύ δύσκολο, νεφελώδες και μεταβαλλόμενο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον. Στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, πέραν των ήδη γνωστών προβλημάτων, έχουμε τη διένεξη μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν αφ’ ενός και την προσπάθεια ομαλοποίησης των σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ αφ’ ετέρου. Και η ΕΕ; Δυστυχώς η Ένωση αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση από τον καιρό της ίδρυσής της. Είναι η κρίση της Ευρωζώνης, η παρατεταμένη στασιμότητα, τα μεταναστευτικά ρεύματα και η ξενοφοβία, ο φόβος της τρομοκρατίας, οι κοινωνικοί αποκλεισμοί και το χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου καθώς και Δύσης και Ανατολής μέσα στην ίδια την Ένωση.
Τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται σήμερα για την καλύτερη αντιμετώπιση της πολυδιάστατης κρίσης και των μεγάλων προκλήσεων είναι ένα αποτελεσματικό κράτος, ένα πολιτικά ισορροπημένο κοινωνικό συμβόλαιο, αλληλοσεβασμός, αξιοκρατία, σεμνότητα και πάνω απ’ όλα μια εμπνευσμένη ηγεσία. Δυστυχώς αυτά τα στοιχεία δεν υφίστανται σήμερα στην Κύπρο.