ΑΝΤΙΦΩΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΟΥ

Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΡΙΟ

Οι προκλήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας και

η αναζήτηση προοπτικής

 

Φίλες και Φίλοι

Κυρίες και Κύριοι

Σας ευχαριστώ όλους εσάς για την τιμή που μου κάνετε να είστε απόψε μαζί μας στην εκδήλωση αυτή. Το εκτιμώ βαθύτατα.

Ευχαριστώ ιδιαίτερα τους τρεις εκλεκτούς Ομιλητές, τον πρώην υπουργό Οικονομικών Μάκη Κεραυνό, τον Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Καθηγητή Αχιλλέα Αιμιλιανίδη και τον Καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Πέτρο Παπαπολυβίου που πραγματικά με συγκίνησαν ο καθένας ξεχωριστά αλλά και οι τρεις μαζί.

Ευχαριστώ επίσης τον Διευθυντή της Έδρας ΟΥΝΕΣΚΟ Αιμίλιο Σολωμού για τον χαιρετισμό του εκ μέρους του Πανεπιστημίου Λευκωσίας καθώς και την Αλεξία Σακαδάκη, Μέλος της Πολιτικής Επιτροπής του Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασίας Πολιτών και Μέλος του Συμβουλίου του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων για τον Συντονισμό και τα καλά της λόγια.

Ευχαριστώ τον Καθηγητή Πασχάλη Κιτρομηλίδη της Ακαδημίας Αθηνών για τον Πρόλογό του και την εκτίμηση του για το έργο μου.

Ευχαριστώ τους συνεργάτες μου χωρίς τη συμβολή των οποίων δεν θα μπορούσα σήμερα να έχω αυτό το βιβλίο.

Ευχαριστώ τη σύζυγο μου Ανδρούλλα και τα παιδιά μας Φειδία, Ανδρόνικο και Ευαγόρα για τη συνεχή στήριξη και την ανοχή τους.

Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στη μνήμη των γονέων μου Φειδία και Ανδρομάχης.  Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου για το τι μου πρόσφεραν και κυρίως για τις αξίες με τις οποίες με μεγάλωσαν.

Η ιδέα για το βιβλίο αυτό ήταν αποτέλεσμα έντονου προβληματισμού καθώς και παροτρύνσεων από φίλους οι οποίοι αντικρύζουν το έργο μου θετικά.  Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού ομολογώ είχα περισσότερο χρόνο για μια εις βάθος ενδοσκόπηση.  Υπήρξαν ατέλειωτες ώρες που ήμουν στο Γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας μόνος, στο Γραφείο στο σπίτι, αλλά και στη γενέτειρα μου, Άλωνα, που είναι το προσωπικό μου ησυχαστήριο ιδίως όταν θέλω να απομονωθώ και να συγκεντρωθώ.

Θέλω εν συντομία να μοιρασθώ κάποιες σκέψεις και προβληματισμούς μαζί σας σε σχέση με αυτή την εργασία, την όλη ιστορική συγκυρία αλλά και το αύριο.

 

Κυπριακό / Ι. Το Κυπριακό και ο Τουρκικός Αναθεωρητισμός ως Υπαρξιακή Απειλή

• Δεν υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις για μια βιώσιμη ομοσπονδιακή λύση

 

• Έχει χρεοκοπήσει η πολιτική των συνεχών υποχωρήσεων. Λοιδορείται ο μακροχρόνιος αγώνας για τη μη λύση στην πραγματικότητα όμως αυτός δεν διεξήχθη ποτέ

 

• Δεν υπήρξαν χαμένες ευκαιρίες μετά το 1974 για μια βιώσιμη διευθέτηση η οποία να βελτίωνε το status quo

 

• Το διαπραγματευτικό πλαίσιο μετακινήθηκε σταθερά από τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα προς τις θέσεις της τουρκικής πλευράς

 

• Στη σημερινή συγκυρία θα πρέπει να αξιολογήσουμε τα δεδομένα ως έχουν και να κατανοήσουμε ότι το Κυπριακό είναι ένα υπαρξιακό ζήτημα

 

• Η θλιβερή κατάσταση στην οποία είναι σήμερα το Κυπριακό δεν είναι μόνο αποτέλεσμα του ανισοζυγίου δυνάμεων. Είναι και απότοκο του ελλείματος γνώσεων και της σύγχυσης που επικρατεί

 

• Είναι σημαντική η συστηματική μελέτη των δεδομένων

 

• Σημαντικός ο πραγματισμός – να γυρίσουμε την πλάτη στον ευσεβοποθισμό και στον λαϊκισμό

 

• Μεγάλη η ανάγκη για αφήγημα

 

• Μπορούμε να υπογράψουμε μια διευθέτηση εάν αυτή βελτιώνει το status quo και παρέχει εχέγγυα για σταθερότητα και ευημερία. Σε διαφορετική περίπτωση προβάλλει η αναγκαιότητα για διαφύλαξη της ελεύθερης Κύπρου και της μη επιδείνωσης του status quo.

 

• Επιβάλλεται η κατάθεση συγκεκριμένης πρότασης με κατευθυντήριες γραμμές για ένα κανονικό κράτος καθώς και για μια εξελικτική πορεία

 

ΕΕ και Διεθνές Περιβάλλον / ΙΙ. Το Περιφερειακό, Ευρωπαϊκό και Διεθνές Περιβάλλον

• Η ΕΕ δεν πρόβαλε ακόμα ως μια ολοκληρωμένη γεωπολιτική οντότητα

 

• Το 2016 υπήρξε η απόφαση για Brexit και η εκλογική νίκη του Trump στις ΗΠΑ – εξελίξεις που αποτέλεσαν την απαρχή ενός Νεοπροστατευτισμού. Παράλληλα βιώσαμε και την επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης – εξέλιξη που συνεχίζεται μέχρι σήμερα – σε αυτό έχει συμβάλει καθοριστικά και η πανδημία

 

• Ο τρόπος χειρισμού της κρίσης του 2008-2013 από τη Γερμανία και την ΕΕ ήταν απογοητευτικός. Αλλά και η διαχείριση της πανδημίας μπορούσε να ήταν καλύτερη

 

• Βλέπουμε επίσης την προσπάθεια της Τουρκίας να αναβαθμισθεί στη διεθνή πολιτική σκακιέρα

 

• Η Τουρκία δεν αρκείται να καταστεί μόνο περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή

 

• Σε σχέση με την Κύπρο η Τουρκία δεν αρκείται στη διχοτόμηση

 

• Υπάρχει ένα ρευστό και ευμετάβλητο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον

 

Οικονομία / ΙΙΙ.   Η Κύπρος στη δίνη της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας

• Θλιβερά τα αποτελέσματα της κρίσης και της κατάρρευσης το 2013

 

• Η οικονομική κρίση ήταν αποτέλεσμα ενδογενών αλλά και εξωγενών παραγόντων

 

• Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί

 

• Θυμούμαι ότι πριν την κορύφωση της κρίσης προσπαθούσα να προειδοποιήσω με την αρθρογραφία μου, με παρουσιάσεις Κειμένων Πολιτικής και άλλες παρεμβάσεις. Κάποιοι κύκλοι τότε με χαρακτήρισαν ως Νέο-Φιλελεύθερο

 

• Και όταν άσκησα σκληρή κριτική στην Τρόικα και την κυβέρνηση για το κούρεμα καταθέσεων και το Μνημόνιο, καταθέτοντας μάλιστα και ριζοσπαστικές εισηγήσεις άλλοι με είπαν «κόκκινο» και «αντιευρωπαϊστή»

 

• Στις 9 Απριλίου, 2020 το Eurogroup σε συνάντηση για την εξεύρεση τρόπων ενίσχυσης των οικονομιών της Ευρωζώνης και της ΕΕ γενικότερα, παραδέχθηκε ότι η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης λίγα χρόνια προηγουμένως ήταν λανθασμένη.

 

• Εγείρω το ρητορικό ερώτημα κατά πόσον έχουμε μάθει από τα παθήματα της κατάρρευσης το 2013 – Για να είμαι ειλικρινής νομίζω πως όχι ή τουλάχιστον πως όχι αρκετά

 

• Κατά την περίοδο αυτή υπήρξε συρρίκνωση της μεσαίας τάξης καθώς και αύξηση του ποσοστού που είναι κάτω από το όριο της φτώχειας

 

• Θεωρώ επίσης πως η άνοδος της ανισότητας αποτελεί μείζον ζήτημα

 

 Η πανδημία

• Η πανδημία δημιούργησε πρωτόγνωρες συνθήκες σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι η παγκόσμια οικονομία αντιμετώπισε την χειρότερη ύφεση από την εποχή του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.

 

• Σημειώνω επίσης ότι όταν ήλθε η πανδημία οι υποδομές στον τομέα της δημόσιας υγίειας σε πολλές χώρες αποδείχθηκαν ανεπαρκείς. Προφανώς η πολιτική της σκληρής λιτότητας επηρέασε αρνητικά και τον τομέα της υγίειας.

 

• Είναι κάτω από αυτές τις συνθήκες που η Ευρωζώνη ανέστειλε τους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας. Έγινε συζήτηση και για την προοπτική ενός Marshall Fund για την Ευρώπη.  Η συζήτηση από μόνη της ήταν ένα σημαντικό γεγονός καθώς ανάλογες ιδέες λίγα χρόνια νωρίτερα θεωρούντο ως αιρετικές.

 

 Δημόσια Πολιτική / IV.       Δημόσια Πολιτική και Κοινωνικά Ζητήματα 

• Το επίπεδο του πολιτικού συστήματος επηρεάζει καθοριστικά τα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα καθώς και το ευρύτερο γίγνεσθαι

 

• Η αναξιοκρατία, διαπλοκή, διαφθορά και το πελατειακό κράτος πρέπει να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά

 

• Απαξίωση, της πολιτικής ζωής

 

• Τα δεδομένα αυτά πρέπει να αναστραφούν

 

• Δημογραφικά Δεδομένα και η παράτυπη μετανάστευση

 

 Φιλοσοφικές Τοποθετήσεις / V. Φιλοσοφικές Τοποθετήσεις

• Θέματα ταυτότητας

 

• Η σημασία της αξιολόγησης ιστορικών δεδομένων καθώς και φιλοσοφικών ρευμάτων

 

• Ανέκαθεν τα οικονομικά ζητήματα είχαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος. Σήμερα ολοένα και περισσότερο θέματα ταυτότητας και η παράτυπη μετανάστευση απασχολούν τους πολίτες των αναπτυγμένων κρατών
• Επαναξιολογείται ο ρόλος του κράτους

 

• Η αποτυχία του Νεοφιλελεύθερου μοντέλου

 

• Η ανάγκη για ένα νέο υπόδειγμα

 

Το αύριο

• Αναμφισβήτητα οι περιστάσεις είναι εξαιρετικά δύσκολες – υπάρχει αβεβαιότητα για το μέλλον

 

• Είναι επίσης σημαντικό να διαφυλαχθεί η δημοκρατία παράλληλα με τη δημόσια υγιεία

 

• Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που η Κύπρος είναι ενώπιον διλημμάτων και δυσκολιών

 

• Έχουμε το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να προσδοκούμε σε καλύτερες μέρες

 

• Η Κύπρος καλείται να οικοδομήσει ένα κράτος πρότυπο

 

• Ένα κράτος ισονομίας, ισοπολιτείας και αλληλεγγύης

 

• Οι οικονομικές προκλήσεις είναι μεγάλες. Θα απαιτηθούν σχεδιασμός, υπερβάσεις, νέες οικονομικές προσεγγίσεις – μεταξύ άλλων, είναι απαραίτητος ο εξορθολογισμός της δημοσιονομικής πολιτικής

 

• Θα πρέπει να πορευθούμε με πραγματισμό παραμερίζοντας τον λαϊκισμό

 

• Τα ελλείμματα γνώσης στη λήψη αποφάσεων και στον καθορισμό πολιτικής επιφέρουν σοβαρότατο κόστος. Αυτός θα πρέπει να αντιστραφεί.

 

• Η νέα γενιά έχει επωμιστεί εκ των πραγμάτων ένα μεγάλο μερίδιο του κόστους της οικονομικής κρίσης, της πανδημίας είτε μέσω της χαμένης εκπαίδευσης, της ανεργίας, των λιγότερων ευκαιριών, της απουσίας ή έστω μειωμένης μισθολογικής ανέλιξης. Ταυτόχρονα υπάρχουν φόβοι για ψηλότερες φορολογίες στο μέλλον καθώς και χαμηλότερες συντάξεις.

 

• Το οικονομικό μοντέλο που είχαμε στην Κύπρο δεν ήταν ωφέλιμο για τη νεότερη γενιά. Αντ’ αυτού διάβρωνε το επίπεδο ζωής τους λόγω της στασιμότητας των μισθών και του αυξανόμενου κόστους στέγασης.

 

• Δεν μπορούμε να έχουμε ένα βιώσιμο μέλλον ως κοινωνία έαν οι νέοι μας θα έχουν προοπτική για ευημερία. Σήμερα ο μέσος Κύπριος νέος βγάζει μόνον τα απαραίτητα για να πληρωθούν οι λογαριασμοί… και όχι πάντα. Αυτό θα πρέπει να αλλάξει.. και μάλιστα άμεσα. Καλούμεθα να οικοδομήσουμε ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα ούτως ώστε, μεταξύ άλλων, η νεότερη γενιά να έχει ευκαιρίες, να μπορεί να ζήσει και να δημιουργήσει.

 

• Στο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές πεδίο χρειαζόμαστε ένα κράτος η παρουσία του οποίου θα εξυπηρετεί ευρύτερα συμφέροντα και μέσω αυτών να προωθήσει και η ίδια η Κύπρος τους στόχους της

 

• Ενώ δεν υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις για λύση του Κυπριακού πρέπει να έχουμε ένα οδικό χάρτη για μια οριστική διευθέτηση και να συντηρείται η προοπτική για το μέλλον

 

• Η σημασία των συγκυριών και των εξωγενών παραγόντων είναι ιδιαίτερης σημασίας – τον Ιούνιο του 1878 οι παππούδες μας κοιμήθηκαν ως υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ξύπνησαν ως υπήκοοι της Βρετανικής Αυτοκρατορίας ως αποτέλεσμα εξωγενών παραγόντων

 

• Θα κλείσω με ένα μήνυμα ελπίδας – ότι παρά τις δυσκολίες μπορούμε να προσβλέπουμε σε καλύτερες μέρες