25/2/16

Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και η σημασία της αποτελεσματικής ηγεσίας

Παρά τη συντριβή οικονομίας και κοινωνίας εξακολουθούν να υπάρχουν αυθαίρετες συμπεριφορές στον δημόσιο βίο της Κύπρου.  Και ενώ η κρίση έπρεπε να αποτελέσει αφορμή για ανασύνταξη, εξυγίανση, αλλαγή νοοτροπιών και αποφασιστικότητα για μια νέα πορεία, δυστυχώς διαιωνίζεται ο αυταρχισμός, η αλαζονεία ακόμα και η αυθάδεια σε διάφορες εκφάνσεις του δημόσιου βίου. Έτσι εξακολουθούν να λαμβάνονται αποφάσεις που στόχο έχουν την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων.

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά καθώς και η συνεχιζόμενη πολυδιάστατη κρίση ενισχύουν την απαξίωση. Η ανεπάρκεια του συστήματος καθώς και το μεγάλο χάσμα μεταξύ διακηρύξεων και πράξεων έχουν οδηγήσει τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών στην αποστασιοποίηση από τη συλλογική δράση.  Αντίθετα, ως επί το πλείστον, οι πολίτες ασχολούνται με τα του οίκου τους.

Έχει επισημανθεί κατ’ επανάληψιν από αρκετούς διανοητές ότι σε περιπτώσεις κρίσεων και αποκλεισμών είναι δυνατό να ενισχύεται το αίσθημα του φόβου και των πιο εγωκεντρικών συμπεριφορών. Ταυτόχρονα λόγω των περιορισμένων επιλογών το σύστημα – το κάθε σύστημα – προωθεί πιο εύκολα επιλογές που το αναπαράγουν.

Αν και η διαιώνιση ενός προβληματικού συστήματος δεν εξυπηρετεί το ευρύτερο δημόσιο συμφέρον η αλλαγή δεν είναι εύκολη υπόθεση.  Στην περίπτωση της Κύπρου σήμερα υπάρχουν οι θριαμβολογίες παρά τα ιστορικά χαμηλά επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας, τη ψηλή ανεργία και τη δημογραφική αιμορραγία. Παρ’ όλο που παρατηρείται μια σχετική ασφυξία δεν υπάρχει επαρκής αντίδραση καθώς το σύνολο έχει πάψει να ενεργεί συλλογικά.

Είναι πολύ σημαντικό στα ζητήματα της δημόσιας διοίκησης αλλά και των ημικρατικών οργανισμών, περιλαμβανομένων και των κρατικών πανεπιστημίων, να υπάρχει σεβασμός στις διαδικασίες και στη διάκριση των αρμοδιοτήτων.  Ούτε μπορούν να λαμβάνονται αυθαίρετα αποφάσεις για ιδιωτικοποιήσεις ή για ανασυγκροτήσεις για χάριν ιδιοτελών συμφερόντων, που ενδεχομένως να επιβαρύνουν τους φορολογούμενους και επιπρόσθετα θα υποβαθμίσουν την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών.  Αντίθετα, οι αναγκαίες αλλαγές θα πρέπει να γίνονται πάντα στη βάση επιστημονικής τεκμηρίωσης καθώς και ευρύτερων συναινέσεων.

Ένα βασικό επιχείρημα της κυβέρνησης είναι ότι έχει τερματισθεί η κατηφορική πορεία και ότι η επανεκκίνηση σε όλα τα επίπεδα είναι ζήτημα χρόνου.  Δυστυχώς όμως η πραγματικότητα είναι ότι εισήλθαμε σε μια περίοδο παρατεταμένης διαρθρωτικής στασιμότητας.  Παρ’ όλα αυτά η αντιπολίτευση δεν έχει αρθρώσει μέχρι σήμερα ένα πειστικό λόγο για ολοκληρωμένη εναλλακτική πρόταση.

Υπογραμμίζεται συναφώς σε σχέση με το Κυπριακό ότι αναγκαίες – αν και όχι επαρκείς – προϋποθέσεις βιωσιμότητας μιας ομοσπονδιακής λύσης είναι η ανοχή, οι συναινετικές προσεγγίσεις και ο αλληλοσεβασμός.  Τα στοιχεία αυτά δεν έχουν ευδοκιμήσει ακόμα στην Κύπρο στον απαιτούμενο βαθμό.  Το παράδοξο είναι ότι αρκετοί από τους υπέρμαχους της οποιαδήποτε λύσης επιδεικνύουν συμπεριφορές αυταρχισμού και αυθάδειας έναντι των συμπατριωτών τους. Προφανώς είτε δεν καταλαβαίνουν τι υποστηρίζουν είτε βρίσκονται σε αντίφαση με τον ίδιο τους τον εαυτό.  Δυστυχώς ο ρεβανσισμός και ο ετσιθελισμός δεν είναι ξένα προς την κοινωνία μας χαρακτηριστικά. Αναπόφευκτα τα δεδομένα αυτά τείνουν να δημιουργούν περισσότερες επιπλοκές. Τα συγκεκριμένα ζητήματα αναδεικνύουν σοβαρές αντιφάσεις τις οποίες οφείλουμε να αξιολογήσουμε σφαιρικά και να τις υπερβούμε.

Αν μεταξύ μας ως Ελληνοκύπριοι δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε με αλληλοσεβασμό και με συναινετικές προσεγγίσεις και διαδικασίες θα μπορέσουμε να το πράξουμε με τους Τουρκοκύπριους (και τους έποικους που θα παραμείνουν) στα πλαίσια ενός πολύπλοκου μοντέλου συναινετικής δημοκρατίας; Σε μια χώρα με ένα βεβαρυμμένο ιστορικό παρελθόν, αλλά πολύ περισσότερο σε μια κοινωνία όπου εξακολουθούν να υφίστανται αυθαίρετες συμπεριφορές τα αποτελέσματα χωρίς την απαραίτητη πνευματική καλλιέργεια και ωρίμανση θα είναι δυσάρεστα.

Η αποκατάσταση της ενότητας της χώρας αλλά και ενός ομαλού δημόσιου βίου είναι ιεροί στόχοι.  Για την υλοποίηση τους είναι σημαντικό να υπάρξει επαρκής ηγεσία με γνώσεις, ικανότητες, ψυχικό σθένος καθώς και συναισθηματική νοημοσύνη σε όλα τα επίπεδα.  Οι διαπιστώσεις αυτές αφορούν όχι μόνο το πολιτικό σύστημα αλλά και όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς.  Ιδιαίτερη σημασία δίδεται στα πανεπιστήμια και στα εκπαιδευτήρια γενικότερα τα οποία θα πρέπει να ενθαρρύνουν συγκεκριμένες νοοτροπίες, συμπεριφορές και πρακτικές.  Προφανώς θα πρέπει να γίνουν πολλές αλλαγές για να φθάσουμε στα επιθυμητά επίπεδα.

Και ενώ η Κύπρος βρίσκεται στη δίνη της κρίσης και των πολλαπλών προκλήσεων εισήλθαμε σε προεκλογική περίοδο.  Η δεξιά έχει απωλέσει τα ερείσματα της για πορεία εθνικής αξιοπρέπειας και κοινωνικής δικαιοσύνης και ψάχνεται μέσα από σωρεία αντιφάσεων στα πλαίσια ενός άτεγκτου κυβερνητισμού.  Η αριστερά, ιδίως μετά τις εμπειρίες των τελευταίων χρόνων, προσπαθεί να βρει τη χαμένη ηθική της υπεροχή. Οι δυνάμεις του κέντρου είναι κατακερματισμένες και χωρίς ολοκληρωμένες προσεγγίσεις.  Μέσα σε αυτό το πολιτικό σκηνικό η Κύπρος εξακολουθεί να είναι σε αναζήτηση πυξίδας, οράματος και στρατηγικής επιβίωσης.