Το φάντασμα των αποσχίσεων πλανάται πάνω από την Ευρώπη
Του Πέτρου Ζαρούνα*
Παρά το πισωγύρισμα της αποσχιστικής κίνησης στην Καταλονία το πρόβλημα είναι εκεί και δεν αφορά μόνο την Καταλονία αλλά ολόκληρη την Ευρώπη και ιδιαίτερα την ΕΕ. Η μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εποχή ανέδειξε δύο πράγματα. Από την μία το σεβασμό της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας των κρατών και την αρχή της μη επέμβασης στα εσωτερικά τους. Αυτά σε ότι αφορά την Ευρώπη καταγράφηκαν το 1975 στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι της ΔΑΣΕ (μετέπειτα ΟΑΣΕ). Από την άλλη την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών που η εφαρμογή της αφορούσε τις μέχρι τότε αποικίες. Τα πράγματα άρχισαν να διαφοροποιούνται με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το πέρασμα στην μεταψυχροπολεμική εποχή. Με αφορμή τις σφαγές (Ρουάντα) ή τα καταπιεστικά μέτρα που λάμβαναν σε βάρος των λαών τους συγκεκριμένα καθεστώτα (Ιράκ) άρχισαν οι πρώτες επεμβάσεις στα εσωτερικά των κρατών στη βάση μίας νέας αρχής εκείνης της ανθρωπιστικής επέμβασης. Παράλληλα παρατηρήθηκαν δύο αντίθετες τάσεις. Από τη μία εν ονόματι της ειρήνης είχαμε την διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης και την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας μέσα από διάφορα σχήματα και συμφωνίες όπως εκείνες της GATT και της NAFTA. Από την άλλη είτε ως απότοκο παλιών φυγόκεντρων τάσεων είτε ως παράγωγο της διαμόρφωσης νέων ισορροπιών άρχισε να παρατηρείται το φαινόμενο των ειρηνικών αλλά και των αιματηρών διασπάσεων ευρωπαϊκών κρατών όπως η Σοβιετική Ένωση, η Γιουγκοσλαβία και η Τσεχοσλοβακία. Η οικονομική κρίση του 2008 και η φτωχοποίηση μεγάλου πληθυσμού ως αποτέλεσμα και της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας σε συνδυασμό με τα μεγάλα μεταναστευτικά κύματα στην ΕΕ οδήγησαν σε όξυνση των αντιθέσεων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και σε άνοδο των εθνικιστικών και αποσχιστικών τάσεων ιδιαίτερα σε χώρες που ανάλογα κινήματα προϋπήρχαν. Σημειώνεται το γεγονός ότι στις πλείστες των περιπτώσεων οι επιζητούντες την απόσχιση είναι περιοχές και πληθυσμοί οι οποίοι είναι οι ισχυρότεροι οικονομικά εντός των υφισταμένων κρατών. Κροατία και Σλοβενία ήταν και είναι οι πλουσιότερες πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες. Η Λομβαρδία και το Βένετο στην Ιταλία, η Καταλονία στην Ισπανία και η Φλάνδρα στο Βέλγιο είναι όλες τους πλούσιες περιοχές και ένα από τα κεντρικά τους αιτήματα είναι το προιόν της φορολογίας τους να μην πηγαίνει στις φτωχότερες περιοχές της χώρας τους. Αποσχιστικά κινήματα τα οποία υπάρχουν και στα εδάφη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης αξιοποιήθηκαν από τη Ρωσία για άσκηση επιρροής. Η Υπερδνειστερία στη περίπτωση της Μολδαβίας, η Βόρειος Οσσετία και η Αμπχαζία στην περίπτωση της Γεωργία καθώς και η Κριμαία και το Ντονμπάς στην Ουκρανία διεκδικούν με την στήριξη της Ρωσίας την αυτονομία ή και την ανεξαρτησία τους. Η περίπτωση της Κύπρου εμπίπτει στην κατηγορία αυτή αφού μία ισχυρή γειτονική χώρα, η Τουρκία, αξιοποίησε την συγγενική της μειονότητα (Τουρκοκύπριους) για να αποκτήσει αρχικά τον άμεσο έλεγχο μέρους της χώρας ως πρώτο βήμα για στρατηγικό έλεγχο ολόκληρη της χώρας.
Η διαχείριση των αποσχιστικών κινημάτων από την ΕΕ δεν είναι ομοιόμορφη καθώς στις περιπτώσεις της πρώην Σοβιετικής Ένωσης καταδικάζει το ρόλο της Ρωσίας ενώ στη περίπτωση της Κύπρου είναι ανεκτική έναντι της Τουρκίας. Αντίστοιχα η ΕΕ ενεθάρρυνε τις αποσχίσεις των γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών και του Κοσσόβου στα πλαίσια μία γεωπολιτικής λογικής ενώ την ίδια στιγμή αποθαρρύνει τις αντίστοιχες στα κράτη μέλη της κάτι που δικαίως φοβάται πως θα οδηγήσει στη δική της διάλυση. Τα όσα συμβαίνουν στην Καταλονία είναι εξαιρετικής σημασίας για τη δική μας προσπάθεια ομοσπονδιακής επανένωσης και απελευθέρωσης. Έρχονται δε σε μία στιγμή που οι Τ/κ αλλά και κάποιοι Ε/κ άρχισαν να φλερτάρουν με την ιδέα των δύο κυπριακών κρατών στην ΕΕ.
* Ο κ. Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος